مرگ تدریجی خاک زنجان
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ آلودگی خاک در زنجان همانند بسیاری از مناطق صنعتی و کشاورزی به یکی از چالش‌های عمده تبدیل شده که سلامت انسان و محیط زیست را تهدید می‌کند. دلایل این آلودگی متنوع است و شامل فعالیت‌های صنعتی، کشاورزی و مدیریت نادرست پسماندها می‌شود.
بیشتر بخوانید
فعالیت‌های صنعتی به‌ویژه در صنایع معدنی و فلزی می‌توانند فلزات سنگینی مانند سرب و کادمیوم را به خاک وارد کنند، که این مسئله موجب انتقال این مواد سمی به زنجیره غذایی می‌شود و خطرات جدی برای سلامتی ایجاد می‌کند که عدم مدیریت مناسب پسماندهای صنعتی نیز عاملی دیگر در تشدید این آلودگی است.
علاوه بر این استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات در کشاورزی باعث آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی شده و می‌تواند منجر به کاهش حاصلخیزی خاک و تنوع زیستی شود.
این پدیده نه‌تنها تولیدات کشاورزی را کاهش می‌دهد، بلکه به سلامت انسان و دیگر موجودات نیز آسیب می‌زند.
برای مقابله با این چالش، نیاز به تدابیر مدیریتی موثر و همکاری بین دولت، بخش خصوصی و جامعه است، تصویب قوانین سختگیرانه، آموزش کشاورزان در روش‌های پایدار و نظارت دقیق بر فعالیت‌های صنعتی، می‌تواند به حفظ محیط زیست سالم‌تری برای نسل‌های آینده کمک کند.
نظارت و همکاری کلید کنترل آلودگی خاک در زنجان
علیرضا حیدری، رئیس اداره مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند حفاظت محیط زیست زنجان در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: قانون حفاظت از خاک در سال ۱۳۹۸ در مجلس تصویب شد که با ۶ ماده خود گامی مهم در جهت مقابله با تخریب، فرسایش و آلودگی خاک برداشته است.
وی با اشاره به اینکه پس از تصویب این قانون، آئین‌نامه‌ی اجرایی آن نیز تدوین و ابلاغ شد، افزود: بر این اساس وظایف سازمان حفاظت محیط زیست را در این زمینه مشخص می‌کند.
رئیس اداره مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند حفاظت محیط زیست زنجان با تاکید بر اینکه مهم‌ترین بخش این قانون، ماده ۱۸ آن است که واحدهای تولیدی را موظف به کاهش آلودگی خاک و ارائه گزارش به سازمان محیط زیست می‌کند، ابراز کرد: بر اساس ماده ۱۸ واحدهای تولیدی باید نمونه‌برداری از خاک (در شعاع مشخص) را توسط آزمایشگاه‌های معتمد انجام دهند.
وی ادامه داد: بعد از این اقدام باید نمونه‌ها را آنالیز کنند و نتایج را از طریق سامانه جامع محیط زیست به سازمان ارسال کنند.
حیدری با اشاره به اینکه سازمان حفاظت محیط زیست نیز موظف به برنامه‌ریزی برای رفع آلودگی واحدهای تولیدی، نظارت بر اجرای این برنامه‌ها و پیگیری پاکسازی مناطق آلوده است، خاطرنشان کرد: در استان ما، یکی از مهم‌ترین منابع آلودگی خاک، حوادثی مانند واژگونی خودروهای حامل مواد شیمیایی خطرناک و پسماندها است.
وی اظهار داشت: در چنین مواقعی کارشناسان سازمان محیط زیست با هماهنگی سایر دستگاه‌های مرتبط به محل حادثه اعزام شده و پس از تشکیل صورت‌جلسه، راهکارهای رفع آلودگی کوتاه‌مدت و بلندمدت را به شرکت‌های حمل‌ونقل و واحدهای متخلف ابلاغ می‌کنند.
فلزات سنگین در خاک خطری برای سلامت
رئیس اداره مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند حفاظت محیط زیست زنجان افزود: مسئولیت پاکسازی نیز بر عهده شرکت‌های معتمد و مربوطه گذاشته می‌شود، اما آلودگی خاک صرفاً به حوادث ناگهانی محدود نمی‌شود.
وی با بیان اینکه فعالیت‌های دراز مدت برخی واحدهای صنعتی، به‌ویژه صنایع فلزی و شیمیایی (مانند تولید فلزات سنگین همچون سرب و روی) به‌تدریج منجر به آلودگی خاک می‌شود، یادآور شد: فلزات سنگین به‌عنوان آلاینده‌های پایدار، خطرات جدی برای سلامت انسان و محیط زیست دارند.
حیدری با اشاره به اینکه ماده ۱۸ قانون، واحدهای صنعتی را مکلف به بررسی کیفیت خاک، گزارش آلودگی‌ها و همکاری در پاکسازی می‌کند، عنوان کرد: عدم اجرای این ماده عواقب قانونی جدی در پی خواهد داشت.
وی تصریح کرد: قانون حفاظت از خاک با تمرکز بر پیشگیری و جبران آلودگی، چشم‌اندازی نویدبخش برای حفاظت از این منبع حیاتی ارائه می‌دهد.
رئیس اداره مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند حفاظت محیط زیست زنجان با بیان اینکه اجرای موثر این قانون مستلزم همکاری و تعامل همه‌جانبه سازمان‌ها، واحدهای تولیدی و مردم است، بیان کرد: نظارت دقیق، استفاده از تکنولوژی‌های نوین در پایش و پاکسازی و آموزش عمومی برای افزایش آگاهی، نقش کلیدی در موفقیت این طرح خواهند داشت.
آلودگی خاک، تهدیدی جدی برای سلامت
احمد گلچین، استاد تمام گروه علوم خاک دانشگاه زنجان در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: آلودگی زیست محیطی، به‌ویژه آلودگی خاک، یکی از چالش‌های جدی قرن حاضر است که زنجان به‌عنوان استانی با فعالیت‌های صنعتی گسترده، به‌ویژه در حوزه ذوب فلزات و معدن‌کاوی به شدت از آن متأثر است.
وی با بیان اینکه افزایش صنعتی شدن و استفاده از نهاده‌های کشاورزی، سبب آلودگی خاک به انواع آلاینده‌ها می‌شود، افزود: در زنجان، آلودگی به سرب و روی ناشی از فعالیت‌های معدنی و صنعتی، مسئله‌ای حیاتی است.
استاد تمام گروه علوم خاک دانشگاه زنجان اظهار داشت: علاوه بر آن، مصرف کودهای شیمیایی و به‌ویژه گسترش کشت‌های گلخانه‌ای و زیر پلاستیک، منجر به آلودگی روزافزون به میکروپلاستیک‌ها می‌شود که اثرات بلندمدت و مخربی بر محیط زیست خواهند گذاشت.
وی با اشاره به اینکه فعالیت‌های معدنی و صنعتی، از مراحل اکتشاف و استخراج تا فرآوری و ذوب، منابع مختلف آلودگی را ایجاد می‌کنند، ادامه داد: گرد و غبار ناشی از خردایش سنگ‌ها، پسماندهای حاوی فلزات سنگین مانند سرب، روی، کادمیوم و جیوه و انتشار گازهای آلاینده، همگی به آلودگی خاک، هوا و آب می‌انجامند.
زنجان؛ قربانی توسعه صنعتی
گلچین یادآور شد: خاک‌های کشاورزی در مجاورت کارخانه‌های تولید سرب و روی، به شدت از فلزات سنگین آلوده شده‌اند، این فلزات، به دلیل پایداری و دوام بالا، برای مدت طولانی در خاک باقی می‌مانند و از طریق گیاهان وارد زنجیره غذایی انسان می‌شوند.
وی با بیان اینکه اگرچه غلظت این فلزات در برخی موارد به حدی نیست که گیاهان را از بین ببرد، عنوان کرد: اما تجمع آن‌ها در بدن انسان می‌تواند سبب بروز بیماری‌های مختلف، از جمله سرطان شود.
استاد تمام گروه علوم خاک دانشگاه زنجان تصریح کرد: یکی از خطرناک‌ترین این فلزات، کادمیوم است که حتی مقادیر بسیار اندک آن نیز سمی بوده و می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند.
وی با بیان اینکه آلودگی به فلزات سنگین صرفاً محدود به خاک نیست و از طریق هوا نیز می‌تواند به گیاهان و در نهایت به انسان منتقل شود، ادامه داد: شهر زنجان، با آمار بالای سرطان خون در مقایسه با سایر استان‌ها، می‌تواند از پیامدهای این آلودگی‌ها رنج ببرد.
گلچین خاطرنشان کرد: برای مقابله با این وضعیت، تدوین و اجرای قوانین و مقررات سختگیرانه، استفاده از سیستم‌های فیلتراسیون کارآمد در صنایع، جلوگیری از دپوی پسماندهای آلوده در فضای باز و کنترل دقیق حمل و نقل آن‌ها ضروری است.
وی با اشاره به اینکه عدم اقدام مؤثر نهادهای مربوطه، به‌ویژه سازمان حفاظت محیط زیست، بسیار نگران‌کننده است، گفت: نیاز به اقدامات فوری و جدی در این زمینه وجود دارد تا از گسترش بیشتر آلودگی‌ها و پیامدهای ناگوار آن‌ها جلوگیری شود.
آلاینذه‌های مصنوعی بسیار نگران‌کننده هستند
عباسعلی زمانی، عضو هیأت علمی گروه میحط زیست دانشگاه زنجان در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: آلودگی خاک، چالشی جدی برای سلامت انسان و محیط زیست است.
وی با بیان اینکه آلاینده‌های خاک به دو دسته آلی و معدنی تقسیم می‌شوند، افزود: آلاینده‌های آلی غالباً از صنایع غذایی و شوینده‌ها منشأ می‌گیرند، در حالیکه آلاینده‌های معدنی می‌توانند منشأ طبیعی یا انسانی داشته باشند.
عضو هیأت علمی گروه میحط زیست دانشگاه زنجان تصریح کرد: آلاینده‌های طبیعی، ناشی از فرایندهای زمین‌شناسی و عوامل محیطی هستند و معمولاً نگرانی چندانی ایجاد نمی‌کنند، زیرا انسان‌ها به‌طور طبیعی مناطق کم‌آلودگی را برای سکونت انتخاب کرده‌اند.
وی با اشاره به اینکه آلاینده‌های مصنوعی یا انسان‌زاد، ناشی از فعالیت‌های صنعتی، شهری و کشاورزی هستند و به دلیل حجم بالای آلودگی و عدم امکان پاکسازی آسان، بسیار نگران‌کننده‌اند، یادآور شد: این آلاینده‌ها از طریق روش‌های مختلف کسب و کار، سبک زندگی و فرآیندهای صنعتی وارد خاک می‌شوند.
زمانی خاطرنشان کرد: اهمیت خاک به‌عنوان منبع اصلی مواد مغذی برای تمام موجودات زنده، از جمله انسان، غیرقابل انکار است.
وی با تاکید بر اینکه سلامتی انسان نیز به‌طور مستقیم به کیفیت خاک محل زندگی او وابسته است، ابراز کرد: در زنجان، به‌عنوان نمونه‌ای از این چالش، مشکل آلودگی فلزات سنگین به دلیل وجود معادن متعدد در منطقه، به شدت احساس می‌شود.
عضو هیأت علمی گروه میحط زیست دانشگاه زنجان مطرح کرد: فعالیت‌های معدنی، حجم زیادی از فلزات سنگین را وارد طبیعت می‌کنند که خطرات جدی برای سلامتی انسان دارند.
وی با بیان اینکه علاوه بر معادن، صنایع مختلف در زنجان نیز آلاینده‌های آلی مانند سموم کشاورزی، کودهای شیمیایی و سایر مواد زائد را به خاک وارد می‌کنند، اظهار داشت: این آلاینده‌ها به تدریج در خاک تجمع پیدا کرده و کیفیت آن را به شدت کاهش می‌دهند.
تغییر سبک زندگی کلید حل آلودگی خاک
زمانی تاکید کرد: برای مقابله با این مشکل، می‌توان از دو راهکار اصلی استفاده کرد که روش اول، کاهش میزان آلودگی تولیدی است.
وی ادامه داد: این کار از طریق تغییر سبک زندگی افراد، تفکیک زباله‌ها، مدیریت صحیح صنایع آلاینده و بهبود روش‌های مدیریت پسماندها قابل انجام است.
عضو هیأت علمی گروه میحط زیست دانشگاه زنجان با بیان اینکه مرحله دوم، اجازه دادن به خاک برای خودپالایی است، بیان کرد: خاک دارای توانایی ذاتی برای تصفیه و حذف آلاینده‌هاست، اما این توانایی محدود بوده و در صورت ورود حجم زیادی از آلاینده‌ها، توانایی خودپالایی خاک از بین می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: بنابراین، ضروری است که میزان آلودگی وارد شده به محیط‌زیست، در حدی باشد که توانایی خودپالایی طبیعی را تحت فشار قرار ندهد.
زمانی با اشاره به اینکه در نهایت، توجه به محیط‌زیست و پایش و کنترل دقیق آلاینده‌ها، ضروری‌ترین گام برای حفظ سلامتی انسان و سلامت خاک در زنجان و سایر مناطق است، عنوان کرد: مدیریت صحیح و مسئولانه منابع و کاهش میزان آلودگی تولید شده، کلید حل این مشکل اساسی است.
آلودگی خاک در زنجان، نتیجه فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی نامناسب، تهدیدی جدی برای سلامت جامعه و محیط زیست است. برای کاهش این خطرات، اجرای تدابیر مدیریتی مؤثر، همکاری بین دولت، بخش خصوصی و کشاورزان ضروری است. تصویب قوانین سختگیرانه، آموزش در زمینه روش‌های پایدار و نظارت دقیق بر فعالیت‌های صنعتی می‌تواند به حفظ کیفیت خاک و سلامت نسل‌های آینده کمک کند و آینده‌ای سبزتر را رقم بزند.
انتهای خبر/